“HÓA THÂN” (Franz Kafka) TRONG MỘT GÓC NHÌN KHÁC: “KÉN NỞ RA BƯỚM”

“Hóa Thân” được viết bằng tiếng Đức với nhan đề “Die Verwandlung”, mang hàm nghĩa “sự chuyển đổi” theo chiều hướng tiến tới, ví dụ như kén nở ra bướm hay mầm non đâm chồi thành cây, tức là chuyển-đổi-tiến-tới chứ không chuyển-đổi-lùi-lại.

Bản tiếng Việt được dịch giả Đức Tài chuyển ngữ từ bản tiếng Anh với nhan đề “The Metamorphosis” – nghĩa là sự biến hình hoặc sự hóa thân.

Như vậy, theo nghĩa gốc, nhan đề tác phẩm có nghĩa là sự chuyển đổi hoặc sự biến hình, theo chiều hướng tiến lên. Tất cả các nhân vật trong tác phẩm đều “hóa thân” theo chiều hướng “kén nở ra bướm”.

Cuộc sống áp đặt lên thân xác Gregor, “định vị” kẻ tên Gregor Samsa sẽ là một kẻ có “công dụng” kiếm tiền nuôi gia đình, trong mắt bố mẹ và người em gái, trong mắt đồng nghiệp và lão chủ, và trong cả suy nghĩ của chính anh. Anh bị cầm tù trong cái hình tượng đó, chăm chỉ làm việc và mơ đến ngày mình trả hết nợ và hoàn toàn cắt mọi dây dợ ràng buộc, theo kế hoạch của anh cũng tầm năm, sáu năm nữa.

Và rồi việc biến thân hoá ra lại là phương tiện giúp anh khỏi công việc đáng ghét ấy. Có lẽ đã rất lâu rồi Gregor mới được ngủ đẫy giấc và thức dậy một cách tự nhiên. Anh thấy rất khỏe khoắn, chỉ hơi buồn ngủ, cơn ngái ngủ ở người ngủ nướng. Thay vì điên cuồng lao vào công việc như một cỗ máy vô cảm, anh có nhiều thời gian để tha hồ suy ngẫm làm sao thu xếp cuộc đời mới của mình. Anh rũ bỏ hoàn toàn mọi áp lực mưu sinh đã đè nặng anh bao năm qua. Anh, được giải thoát.

Nhưng cục diện lại nhốt anh vào ngục giam khác – một thân xác xấu xí, bẩn thỉu, dị dạng và “phi người” – không thể kiếm tiền, không thể phát huy “công dụng” vốn có. Điều gì đã giết chết Gregor? Quả táo thối rữa trên lưng? Cơn đói? Những cơn đau đớn từ thân xác? Tất cả đều không phải! Cái chết chính là một lần “hóa thân” tiếp theo của Gregor – một sự giải thoát trọn vẹn hơn.

Khoảnh khắc cuối cùng của anh không hề u ám, anh cảm thấy khá dễ chịu. Đành rằng toàn thân anh có đau nhức, song cơn đau nhức này có vẻ đang giảm dần và cuối cùng có thể sẽ tan biến. “Ý thức của anh một lần nữa lại tiếp nhận ánh sáng hừng đông đầu tiên dần trải rộng ở thế giới bên ngoài khung cửa sổ.” – Ánh sáng rực rỡ như báo hiệu một lần “hóa thân” tiếp theo của Gregor.

Anh có oán trách gia đình mình không? Không hề!

“Anh đã nghĩ đến gia đình với tình yêu thương trìu mến.”

Gregor chứng kiến quá trình bố mẹ và cô em gái Crete đang từng ngày tự mình rũ bỏ cái kén đã bọc chặt lấy họ bao năm, để thoát ra mạnh mẽ, để tự mình sống cuộc sống của riêng họ, tự thân vận động chứ không phải ăn bám vào anh như trước kia. Chẳng có sự lột xác nào mà không phải trải qua vô vàn đớn đau. Gregor đã lùi lại để thấu suốt mọi việc, anh đã dùng chính đớn đau đến mức phi lý của mình để giúp mọi người cùng thoát kén bay đi.

Review của độc giả Duyên – Nhã Nam reading club

Bạn có thể tìm mua sách tại: